Η όχι τόσο πρόθυμη αυτοκρατορία

Για όσους μεγάλωσαν στις δεκαετίες μεταξύ 1950 και 1980, ο κόσμος πρέπει να είναι περίεργος. Οι δεκαετίες αυτές ήταν ο "Ψυχρός Πόλεμος", ο τρίτος, ή τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος που "κέρδισαν" οι ΗΠΑ[*]. Ο κόσμος έγινε περίεργος, επειδή, μεταξύ άλλων, περί το 1990 άλλαξαν εντελώς τα συνθήματα και χάθηκαν τα μέχρι τότε ιδεολογικά ερείσματα (π.χ., μέχρι τότε πχ η τότε ΕΣΣΔ προωθούσε διεθνισμό, ενώ σήμερα μάλλον είναι με τον ...εθνικισμό).  Στον περίεργο αυτό κόσμο κάπως άλλαξαν ή μεταλλάχθηκαν ή προσαρμόστηκαν υπό την πίεση του ...λογαριασμού και οι ΗΠΑ. Και, φυσικά, εκτός από την επανενωμένη Γερμανία, είχε προκύψει και η Κίνα. Και, για όσους ξεχνούν, άλλος πόλεμος είχε ξεκινήσει από τουλάχιστον το 1983...

https://www.hoover.org/research/reluctant-empire (2004)[+]

Οι ΗΠΑ σήμερα (2004) είναι μια περίεργη αυτοκρατορία.  Είναι πλούσια (προσθέτω εγώ ότι χρωστάει), έχει μοναδική στρατιωτική ισχύ (προσθέτω εγώ ότι μερικοί άλλοι το προσπαθούν) και έχει εκπληκτική πολιτισμική παρουσία. Έχει κάνει ένα σωρό πολέμους και έχει εισβάλει σε ισάριθμες χώρες. Ωστόσο, σε αντίθεση με άλλες αυτοκρατορίες οι αποτυχίες επιβολής Αμερικανικών θεσμών είναι περισσότερες από τις επιτυχίες.


Ενώ ξεκίνησε (με το τέλους του Πολέμου των Επτά Ετών) σαν "αντιαυτοκρατορική" κατέλαβε τάχιστα αυτόχθονες πληθυσμούς, πιο αποτελεσματικά από ότι οι Άγγλοι, μέχρι τότε, αν και απέτυχε, στον 19ο αιώνα να καταλάβει ο,τιδήποτε, εκτός του Πόρτο Ρίκο και την Χαβάης.

Ούτε κατάφερε πολλά στο Κόσοβο, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ ή στην Συρία. Ή με την Βόρεια Κορέα.

Οι ΗΠΑ έχουν τρία ελλείμματα: Οικονομικό, δημογραφικό και, το πιο σοβαρό, έλλειμμα συγκέντρωσης (ή διάρκειας προσοχής).

Οι ΗΠΑ χρωστάνε περίπου το 25% του ΑΕΠ τους. Αν αλλάξουν οι προσδοκίες ξένων πιστωτών θα επηρεαστούν τα επιτόκια και η οικονομία στις ΗΠΑ.  Οι φυλακισμένοι στις ΗΠΑ είναι 14 φορές όσο ήταν οι στρατιώτες στο Ιράκ. Οι Άγγλοι είχαν περισσότερους στρατιώτες στο Ιράκ. Το έλλειμμα συγκέντρωσης είναι εγγενής στο και απόρροια του πολιτικού συστήματος.  Οι Πρόεδροι με την τετραετή θητεία, 2,5 χρόνια αφού αναλάβουν σκέφτονται τις εκλογές. Οι εκλογές για την Βουλή λαμβάνουν χώρα στο μέσο μιας τετραετίας. Η πολιτική συχνά καθορίζεται από τις διαμάχες μεταξύ υπηρεσιών.

Βέβαια, οι ΗΠΑ αποκηρύσσουν την κατοχή νέων εδαφών και θεωρούν τις κατακτήσεις τους προσωρινές.  Οι μορφωμένοι Ευρωπαίοι θεωρούν τους Αμερικάνους "ιμπεριαλιστές", αλλά οι Αμερικάνοι επιμένουν να μην θέλουν να το αναγνωρίσουν.  Αυτή η άρνηση "αναγνώρισης" μετράει. Μία αυτοκρατορία που αρνείται ότι είναι αυτοκρατορία αφ' ενός ανακατεύεται σε ξένες χώρες με ανεπαρκή μέσα και αφ' ετέρου και πιο σημαντικό η εμπλοκή έχει διάρκεια που είναι περιορισμένη είτε για ανταποδοτικά οφέλη είτε για συμμετοχή ντόπιων που φοβούνται αντίποινα αργότερα.  Υπάρχει πάντα η πολιτική πίεση να "φέρουν πίσω τους φαντάρους".

Οι υπερεθνικές απειλές όπως η τρομοκρατία, η εξάπλωση των πυρηνικών, το οργανωμένο έγκλημα, οι πανδημίες, η κλιματική αλλαγή (αυτή έπαψε να θεωρείται "απειλή" στις ΗΠΑ, αλλά υπάρχουν πιέσεις να επανέλθει) και οι λειψυδρίες, απαιτούν συνεργασίες και όχι ανταγωνισμό. Οι μονομερείς προσεγγίσεις ακούγονται ελκυστικές αλλά είναι ατελέσφορες.

Η "διατήρηση της ειρήνης" δεν είναι αυτό για το οποίο έχουν εκπαιδευτεί οι Αμερικανοί στρατιώτες (ούτε είναι κάτι που ανέχονται οι ψηφοφόροι). Οι Ευρωπαίοι έχουν γενναιόδωρους προϋπολογισμούς για βοήθεια και μεγάλους υποχρεωτικούς στρατούς που όμως δεν είναι σαφές ότι τους χρειάζεται.  Οι αυτοκρατορίες χρειάζονται χρήματα και οι ΗΠΑ πρέπει να συνεργάζονται με τους πιο γενναιόδωρους Ευρωπαίους. (Αυτά ήταν πριν το 2008, βέβαια).  Και το πρόβλημα είναι όχι λόγω ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, αλλά επειδή κανείς δεν επιθυμεί δράση πέρα από τα σύνορά του. 

Η παγκοσμιοποίηση διαχέει την αγοραστική δύναμη (και εν μέρει την εκπαίδευση και την δημοκρατία). Δυστυχώς διαχέει και την δυνατότητα εξοπλισμών. "Ισχύς" είναι η δυνατότητα να να αγοράζεις αυτό που θέλεις σε τιμή χαμηλότερη από όσο κάνει. Ισχύς είναι η δυνατότητα να αναγκάζεις άλλους να κάνουν πράγματα για σένα που δεν θα ήθελαν αυτοβούλως. Η Ισχύς αυτή διαχέεται όταν μοιράζεται.

Οι ΗΠΑ μπορούν άνετα να καταστρέψουν μία χώρα χωρίς να υποστούν ζημιά οι ίδιες. Αυτό που δεν μπορούν να κάνουν είναι να την ανοικοδομήσουν. Τα όρια της Αμερικανικής ισχύος είναι όταν αποχωρούν πριν την ανοικοδόμηση δηλώνοντας ότι "δεν θα επιστρέψουν".

Σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους που κριτικάρουν τις ΗΠΑ, [ο συγγραφέας πιστεύει ότι] οι ΗΠΑ είναι κατάλληλη για αποτελεσματική φιλελεύθερη αυτοκρατορία. Η παγκοσμιοποίηση δουλεύει (2004), οι πολυπληθέστερες χώρες του κόσμου έχουν βελτιώσει το βιοτικό τους επίπεδο. Αλλά υπάρχουν χώρες χωρίς επαρκείς νομικούς και πολιτικούς θεσμούς, με πολλή διαφθορά, χωρίς ελπίδα, και μερικές από αυτές προωθούν την τρομοκρατία σαν μέσο αποσταθεροποίησης της φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης. 

Η Αμερική πρέπει να είναι καλύτερος συνεχιστής της "αυτοκρατορίας" από τους Άγγλους και πρέπει να μάθει από την ιστορία άλλων αυτοκρατοριών ότι η μετριοφροσύνη είναι προτιμότερη από την αλαζονεία.

"Όλες οι ηγέτιδες δυνάμεις φαίνονται πρόσκαιρα αήττητες, αλλά αυτό είναι μεταβατικό".  Οι βάρβαροι έχουν χτυπήσει την πύλη (μία φορά θεαματικά) η παρακμή της αυτοκρατορίας είναι πιο πιθανή, όπως και στην Ρώμη του Γκίμπον, εκ των έσω.

________________________________
[*] Σαν πρώτο, δεν βάζω τον Α' ΠΠ, αλλά τον πόλεμο των "Επτά Ετών", 1756-1763, για τον οποίο είχα γράψει εδώ, δεν υπήρχαν τότε "Αμερικάνοι", αλλά τότε ...προέκυψαν.

[+] Μην νομίσετε ότι το Hoover Institution είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι, αλλά θεωρείται "σοβαρό".  Το 2004 είναι μετά το 2001 και πριν το 2008. Η κρίση του 2008, οι αιτίες, οι αφορμές, οι συνέπειες (που ζούμε ακόμα), οι πολιτικές, οι γεωπολιτικές εξελίξεις, όλα έχουν τροποποιήσει, λιγάκι, το αφήγημα -- δεν είναι σαφές σε μένα προς ποια κατεύθυνση, αν και οι ειδήσεις, με λίγο fast forward, δείχνουν ότι οι ΗΠΑ έχουν διαβάσει την ιστορία προηγούμενων αυτοκρατοριών.