Την περασμένη εβδομάδα η Ελληνική Βουλή συμφώνησε σε Ευρωπαϊκές απαιτήσεις νέων μέτρων λιτότητας και διαρθρωτικών αλλαγών, εκτονώνοντας (τουλάχιστον για την ώρα) την κρίση κρατικού χρέους της χώρας. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να ρωτήσουμε: Τηρεί η Ευρώπη το δικό της μέρος της συμφωνίας? Και συγκεκριμένα, προσφέρει η ηγεσία της ευρωζώνης την ευρεία οικονομική ανάκαμψη που χρειάζονται ζορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα για να έχουν κάποια εύλογη πιθανότητα να αναπτυχθούν να έχουν απασχόληση και να πετύχουν δημοσιονομικούς στόχους? Μακροπρόθεσμα, αυτά οι ερωτήσεις είναι προφανώς πιο σημαντικές για την Ευρώπη, και τον κόσμο, από ερωτήματα για το εάν μπορεί η Ελλάδα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.
Δυστυχώς, οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι επίσης προφανείς.
Από την αρχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, το οικονομικά επιτεύγματα της ευρωζώνης είναι απογοητευτικά. Η αποτυχία της Ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής έχει δύο συνδεδεμένες πτυχές: (1) Τα πενιχρά αποτελέσματα του συνόλου της ευρωζώνης. Και (2) τα εντελώς ασύμμετρα αποτελέσματα μεταξύ κρατών στην ευρωζώνη. Το Διάγραμμα 1, παρακάτω, δείχνει την απασχόληση στην ευρωζώνη σε σχέση με την απασχόληση στις ΗΠΑ, από το 2007.
Η ανεργία στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το 2009 και 2010 ήταν περίπου η ίδια, στο 10%. Σήμερα, η ανεργία στις ΗΠΑ είναι 5,3% ενώ στην Ευρώπη πάνω από 11%. Όχι τυχαία, η ανεργία στην Ευρώπη είναι στους νέους. Η αδυναμία επαγγελματικής εμπειρίας και να απόκτησης δεξιοτήτων από τους νέους θα επηρεάσει αρνητικά την δυνατότητα μελλοντικής ανάπτυξης.
Η ανισότητα σε οικονομικά αποτελέσματα μεταξύ χωρών της Ευρωζώνης φαίνεται στο Διάγραμμα 2, που συγκρίνει την Γερμανία (που είναι το 30% της οικονομίας της Ευρωζώνης), με την υπόλοιπη Ευρωζώνη.
Επί του παρόντος, η ανεργία στην Ευρωζώνη, πλην Γερμανίας είναι πάνω από 13%, ενώ στην Γερμανία είναι κάτω από 5%. Και άλλα οικονομικά στοιχεία δείχνουν παρόμοιες αποκλίσεις μεταξύ Βορρά (συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας) και Νότου.
Τα Διαγράμματα 1 και 2 είναι σοβαρές μεσοπρόθεσμες προκλήσεις για την Ευρωζώνη. Η υπόσχεση του ευρώ ήταν και να ανεβάσει την ευημερία και να προωθήσει στενότερη Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Αλλά οι παρούσες συνθήκες κάθε άλλο παρά εμπνέουν δημόσια εμπιστοσύνη σε Ευρωπαίους πολιτικούς, ούτε είναι περιβάλλον ενθαρρυντικό δημοσιονομικής σταθερότητας και οικονομικής αναμόρφωσης. Η Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν θα ευδοκιμήσει σε ένα σύστημα που δημιουργεί τέτοιες αποκλίσεις μεταξύ χωρών.
Οι κίνδυνοι στο Ευρωπαϊκό εγχείρημα από αυτές τις οικονομικές εξελίξεις είναι πραγματικοί, ασχέτως των λόγων στους οποίους οφείλονται. Στην πράξη, οι λόγοι είναι εύκολο να εντοπιστούν. Η αργή ανάκαμψη από την κρίση στην Ευρωζώνη, συνολικά, οφείλεται μεταξύ άλλων σε (1) πολιτική αντίσταση που καθυστέρησε για πολλά χρόνια την εφαρμογή επαρκώς επιθετικής μονεταριστικής [νομισματικής] πολιτικής από την ΕΚΤ . (2) Υπερβολικά περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές, ειδικά σε χώρες σαν την Γερμανία που έχουν κάποια δημοσιονομική ευχέρεια, και επομένως δεν έχουν άμεση ανάγκη να σφίγγουν την ζώνη τους. Και (3) καθυστερήσεις στα βήματα που αντιστοιχούν σε τεστ ευρωστίας των Τραπεζών, σαν αυτά που υλοποίησαν οι ΗΠΑ την άνοιξη του 2009, προκειμένου να επιστρέψει η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Δεν θα έβαζα διαρθρωτικές δυσκαμψίες ψηλά στην λίστα των προτεραιοτήτων. Οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι σημαντικές για μακροχρόνια ανάπτυξη, αλλά οι περικοπές είναι λιγότερο χρήσιμες όταν υπάρχουν πολλοί άνεργοι. Επιπλέον, η Ευρώπη έχει εδώ και πολύ καιρό διαρθρωτικά προβλήματα και αυτά δεν εξηγούν τις πρόσφατες αρνητικές επιδόσεις.
Και τι γίνεται με την δύναμη της Γερμανικής οικονομίας (και μερικών άλλων) σε σχέση με τους υπόλοιπους στη Ευρωζώνη, όπως απεικονίζεται στο Διάγραμμα 2? Όπως ανέφερα σε προηγούμενη ανάρτηση, η Γερμανία έχει ωφεληθεί από ένα νόμισμα, το ευρώ, με διεθνή αξία (ισοτιμία) σημαντικά χαμηλότερη από ότι θα είχε το νόμισμα εάν υποθετικά ήταν μόνο Γερμανικό. Η συμμετοχή της Γερμανίας στην Ευρωζώνη αποδείχθηκε σημαντική ενίσχυση των εξαγωγών της, σε σχέση με το εάν ήταν μόνη της.
Κανείς δεν υπαινίσσεται ότι η γνωστή αποτελεσματικότητα και ποιότητα των Γερμανικών προϊόντων δεν είναι ο,τιδήποτε παρά καλό πράγμα, ή ότι οι Γερμανικές εταιρίες δεν θα έπρεπε να θέλουν να ανταγωνίζονται στις εξαγωγικές αγορές. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι η Γερμανία έχει επιλέξει να εξαρτάται από την ξένη ζήτηση αντί για την εγχώρια, προκειμένου να έχει πλήρη απασχόληση στην ίδια την χώρα, όπως φαίνεται και από το εξαιρετικά μεγάλο και επίμονο εμπορικό πλεόνασμα, 7,5% του ΑΕΠ επί του παρόντος. Με σταθερή ισοτιμία όπως μέσα στην ευρωζώνη, τέτοιες συνεχιζόμενες ανισορροπίες είναι άρρωστες, μειώνουν την ζήτηση και την ανάπτυξη στους άλλους εταίρους και δημιουργούν αποσταθεροποιητικές ταμειακές ροές.
Επίσης σημαντικό, τα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας μεταφέρουν όλο το βάρος της προσαρμογής στις χώρες με τα εμπορικά ελλείμματα, που πρέπει να υποστούν αποπληθωρισμό μισθών και άλλων εξόδων για να είναι ανταγωνιστικές. Η Γερμανία θα μπορούσε να αποκαταστήσει ισορροπία στην Ευρωζώνη και να αυξήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης όλων, αυξάνοντας την κατανάλωση στην χώρα της, με επενδύσεις σε υποδομές, αύξηση αποδοχών σε ντόπιους Γερμανούς, (για να αυξηθεί η εγχώρια κατανάλωση), και με διαρθρωτικές αλλαγές που θα ενθάρρυναν την εγχώρια ζήτηση. Τέτοια μέτρα δεν ενέχουν σημαντικές ή άμεσες θυσίες για τους Γερμανούς, και θα εξυπηρετούσε τα μακροχρόνια συμφέροντα της Γερμανίας, μειώνοντας το ρίσκο της ευρω-διάσπασης.
Θα τελειώσω με δύο συγκεκριμένες προτάσεις. Πρώτον, οι διαπραγματεύσεις για το εμφανώς μη βιώσιμο χρέος θα έπρεπε να βασιστούν σε σαφείς παραδοχές για ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Εάν η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη αποδειχθεί χαμηλότερη από τις προβλέψεις, που θα δυσχέραινε την ανάπτυξη της Ελλάδας, τότε η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει πιο χαλαρή εκ των υστέρων αντιμετώπιση
ως προς την επίτευξη των δημοσιονομικών της στόχων.
Δεύτερον, ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουν οι ηγέτες της Ευρωζώνης το πρόβλημα των μεγάλων και μη βιώσιμων ανισορροπιών στα εμπορικά ισοζύγια, (είτε είναι πλεονασματικά είτε ελλειμματικά), κάτι που είναι ακριβό και επικίνδυνο σε σύστημα σταθερών ισοτιμιών όπως στο ευρώ. Για παράδειγμα, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που επιβάλλει κανόνες και πρόστιμα με στόχο να μειώσει δημοσιονομικά ελλείμματα, θα μπορούσε να επεκταθεί και σε ανισορροπίες εμπορικών ισοζυγίων. Μια απλή επίσημη αναγνώριση ότι οι πιστωτές, όπως και οι οφειλέτες , έχουν υποχρέωση να προσαρμόσουν, σε βάθος χρόνου (π.χ. με δημοσιονομικές και διαρθρωτικές αλλαγές), θα ήταν σημαντικό βήμα στην σωστή κατεύθυνση.
Και στο http://www.euro2day.gr/specials/opinions/article/1349393/bernanke-h-evroph-den-threi-ta-symfonhthenta-me-th.html
Ο Bernanke ήταν Πρόεδρος της Fed από το 2006 μέχρι το 2014, και κατά την διάρκεια της κρίσης του 2007-2008. To T.A.R.P. ήταν μάλλον "δουλειά" της τότε Κυβέρνησης (όχι δηλαδή της Fed) και ήταν ό,τι πιο εντυπωσιακό έχω δει από "παρεμβάσεις". Ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας στην διαχείριση κρίσεων, σαν αυτήν του 1929 (και του 2007-2008) έχει αναφερθεί από τον Milton Friedman, που είχε πει ότι η Fed "έφταιγε" για την κρίση του 1929, έχοντας περιορίσει την κυκλοφορία χρήματος. Ο Bernanke είπε το 2002, στα γενέθλια του Friedman, I would like to say to Milton and Anna [Schwartz, Friedman's coauthor]: Regarding the Great Depression. You're right, we did it. We're very sorry. But thanks to you, we won't do it again.
Οι περισσότεροι από εμάς μπορεί να μην καταλαβαίνουμε τι λέει, σε πρώτη ανάγνωση. Οι εκφωνήτριες της Τι-Βι, και ο Μπάμπης ούτε καταλαβαίνουν, ούτε διαβάζουν τέτοια. Οι Γερμανοί, που καταλαβαίνουν και παρακαταλαβαίνουν, βγάζουν αναφυλαξία, και θα θέλουν αυτοί να βγουν από το ευρώ. Αυτοί είναι στην Ευρώπη για να μαζέψουν λεφτά, όχι για την Ευρώπη. Όσο για τον Βαρουφάκη, μην εκπλαγείτε εάν κάτι τέτοια τους έλεγε και τους έβγαλε από τα ρούχα τους. Μια σύνοψη του τι έγινε, ίσως είναι στο An Empire Strikes Back: Germany and the Greek Crisis. Ο Bernanke λέει ευγενικά αυτό που λένε Αμερικάνοι οικονομολόγοι και ο Αμερικανικός Τύπος (κάθε απόχρωσης) εδώ και κάτι μήνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου