Γιατί ακριβαίνουν τα τρόφιμα;

Τα τρόφιμα είναι ένας θεόρατος κλάδος, για τον οποίο δεν ξέρω πολλά πράγματα. Αλλά η παγκοσμιοποίηση στην παραγωγή και διακίνηση, και η απώλεια αυτάρκειας στον Δυτικό κόσμο αυξάνουν το συστημικό ρίσκο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αύξηση συστημικού ρίσκου είναι να έχεις, αναγκαστικά, όλα σου τα αυγά σε ένα καλάθι. Πολλές από τις ιστορικές καταστροφές, συνδέονται με αυξημένο συστημικό ρίσκο, από το Dust Bowl (και τα Σταφύλια της Οργής) μέχρι την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Αντέγραψα, προχτές, την είδηση ότι παγετός και παρατεταμένη ξηρασία (παρέα πάνε αυτά συνήθως) δημιουργούν πρόβλημα στις αγροτικές καλλιέργειες της Κίνας. Αντίστοιχα και η ξηρασία, στην Αργεντινή, από την La Niña. Κάτι τέτοια, ιδίως εάν γίνουν σε πάνω από ένα μέρος στον πλανήτη, για 2-3 χρόνια στην σειρά, μας ξαναπάνε τάχιστα στον …Μεσαίωνα (και δεν φταίει η περιβόητη Κλιματική Αλλαγή, έτσι είναι από τότε που η Εύα έδωσε το μήλο στον Αδάμ).

Είπα να το ψάξω λίγο… Κατ’αρχάς, ο κλάδος ελέγχεται από λίγες πολυθενικές, που πουλάνε στην Αφρική, ή την Αμερική, μέσω Ελβετίας, την παραγωγή της Κίνας ή της Ρωσίας. Υπάρχουν μεσάζοντες, χρηματιστηριακά προϊόντα, ενεργοβόρες πρώτες ύλες, μεταφορικά, μάρκες… Ο κλάδος είναι πιο πολύπλοκος από τον ενεργειακό.


Χαζεύοντας σε ένα site της ΕΕ, έμαθα ότι 1) το 2008 είχαν ανέβει οι παγκόσμιες τιμές (είμαι σχεδόν σίγουρος ότι είχε σχέση με την φούσκα του καλαμποκιού από τα βιοκαύσιμα), 2) οι τιμές του εμφιαλωμένου νερού, του ψωμιού, των αυγών, και του παγωτού, παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις, ενώ η ζάχαρη, το βούτυρο, το γάλα και τα μήλα είναι περίπου στα ίδια, πανευρωπαϊκά, και 3) η αγορά θεωρείται, και από την ΕΕ, σχετικά αδιαφανής και «μη ανταγωνιστική»… Το γράφημα είναι από το εδώ, και φαίνεται ότι η φούσκα που οδήγησε στο χρηματιστηριακό κραχ τον Οκτώβριο του 2008, είχε αρχίσει να σκάει στα αγροτικά προϊόντα από τον Μάρτιο.

Μετά βρήκα ένα αφιέρωμα των Financial Times, αλλά, για να το δω, πλήρωσα συνδρομή …ενός μηνός. Στους FT έμαθα τα εξής:

Η παγκόσμια ύφεση και ο πληθωρισμός έχουν πλήξει τα πάντα, από την αγροτική παραγωγή, μέχρι τις πολυεθνικές εταιρίες τροφίμων. Μερικά κόστη ανεβαίνουν, η ζήτηση είναι πεσμένη και η πρωτογενής παραγωγή εξαρτάται από τον καιρό. Ο κλάδος είναι μεγάλος και όχι αναγκαστικά …ρομαντικός. Οι γνωστές πολυεθνικές περιλαμβάνουν ονόματα όπως Nestle, Kraft, Danone, Unilever, Kellogg… Υπάρχει πολύ λιγότερη πληροφόρηση για αμιγώς Ευρωπαϊκές εταιρίες.


Οι εξαγωγές σιταριού που τροφοδοτούν την διεθνή αγορά τα τελευταία 10 χρόνια είναι αδιάλειπτα από την Αμερική, σχεδόν σταθερά από τον Καναδά και την Ευρώπη, και μάλλον ευκαιριακά από Ρωσία, Αυστραλία και Αργεντινή. Το 2010, η Ρωσία και η Ουκρανία είχαν ξηρασία. Εάν η Αμερική δεν είχε αποθέματα, ο κόσμος δεν θα είχε σιτάρι. Οι τιμές του κριθαριού και του ρυζιού ακολουθούν το σιτάρι.

Η πρόσφατη ακρίβεια είναι σε περιβάλλον ύφεσης, σε σχέση με το 2007-08. Χαμηλότερη ζήτηση, φτηνότερο πετρέλαιο, φτηνότερο λίπασμα (σε αποπληθωρισμένα χρήματα). Επίσης, το 2007-08, υπήρχε πρόβλημα στην παραγωγή, επί τρία χρόνια στην σειρά, ενώ, για την ώρα, μόνο το 2010 ήταν προβληματικό. Αν έχουμε καλό καιρό το 2011, όλα θα πάνε καλά (για να δούμε τι καιρό θα κάνει το 2011).

Τα περί κερδοσκοπίας που ανέφερε ο Σαρκοζύ στο Νταβός, είναι μάλλον …τρίχες. Μέχρι και η Κομισιόν είπε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με …κερδοσκόπους. [Το έχω ξαναπεί, αλλού, αυτό: Η «κερδοσκοπία» είναι καλή, φτηνή, πολτικάντικη ρητορική, αλλά πανάκριβο χόμπυ, ιδίως σε commodities]. Οι αγορές σε πραγματικά αγαθά, αντανακλούν ζήτηση και προσφορά. Η προσφορά, π.χ. στο σιτάρι, είναι αποτέλεσμα του πόσο φυτεύτηκε (πριν ένα χρόνο), τι καιρό έκανε κλπ.

Ωστόσο, υπήρξε άλλη «κερδοσκοπία», δηλαδή, πιθανά τεχνητή αύξηση στην τιμή που έγινε από πανικόβλητες κυβερνήσεις που έσπευσαν να αγοράσουν για να έχουν απόθεμα. Π.χ., η Αλγερία έχει ήδη αγοράσει 1,7 εκατ. τόνους το 2011, όταν οι ετήσιες αγορές της το 2010 ήταν 5,5 εκατ. τόνους. Αντίστοιχα και η Σαουδική Αραβία. Αυτά σαν αποτέλεσμα των αναταραχών Τυνησία! Ίδιες συμπεριφορές και από χώρες που εισάγουν ρύζι. Να παράδειγμα positive feedback.


Και έμαθα και μία λεπτομέρεια: H Danone έχει εξαγοράσει μία Ρώσικη γαλακτοβιομηχανία, και η Nestle έχει κάνει απ' ευθείας συμφωνίες για αγορά γάλακτος από Κινέζους κτηνοτρόφους. Το σκεπτικό τους είναι να έχουν πρόσβαση απ' ευθείας σε παραγωγούς και να μην πηγαίνουν μέσω αγορών. Σε μικρή κλίμακα, αυτό, αρχικά, μειώνει το κόστος. Σε μεγάλη. αυξάνει το ρίσκο (που συνήθως μοιράζεται και ο μεσάζων) και, με την ολιγοπωλιακή συγκέντρωση, αυξάνει το τελικό κόστος του καταναλωτή.

«Γιατί ανεβαίνει το σιτάρι και το ρύζι»; Πείτε μου εσείς. Από ανθρώπινο φόβο, και από βλακεία που επιφέρει αυτό ακριβώς που θέλει να αποφύγει. Φαίνεται ότι και η ζάχαρη ακριβαίνει στην Ευρώπη, αλλά αυτά είναι λόγω κακού Ευρωπαϊκού Κεντρικού Σχεδιασμού.

Βέβαια, στην Ελλάδα είναι πιο απλά τα πράγματα... Τα τρόφιμα ακριβαίνουν κυρίως λόγω ΦΠΑ, ρεύματος, φόρων κλπ. Οι εικόνες είναι από εδώ, εδώ, και εδώ.